امروزه در هر خانه ای می توان زیورآلات و جواهرات را یافت . زیورآلات از دو بخش فلز و سنگ یا همان نگین تشکیل شده اند. اما این سنگ ها و فلز ها دارای سختی های متفاوتی می باشند و می توانند در صورت نگهداری نامناسب همدیگر را خراش دهند. در این مقاله سعی داریم مقیاس اندازه گیری سنگ ها و فلزات مختلف یعنی موس را معرفی نماییم و مقدار سختی سنگ ها و فلزات را بیان نماییم تا شما را در نگهداری و مراقبت صحیح از زیورآلاتی همچون گردنبند، دستبند، انگشتر و … یاری رسانیم. همچنین آگاهی از سختی سنگ های مختلف می تواند شما را در شناخت سنگ اصل از تقلبی کمک نماید.
مقیاس موس چیست؟
مقیاس موس ابزاری است که استفاده می شود برای شناسایی سختی سنگ ها و توسط یک معدن شناس آلمانی به اسم فردریش موس در سال 1812 ابداع شده است. ابداع مقیاس موس با استفاده از مطالعه بر روی دسته بندی مواد معدنی و مقایسه انواع سنگ های معدنی با ویژگی های مشترک به دست آمده است. فردریش موس ابتدا شروع به جمع آوری انواع سنگ های معدنی کرد که طیف وسیعی از سنگ ها از جمله تالک و الماس می شد کرد و سپس شروع به اندازه گیری سخت ترین و نرم ترین سنگ ها کرد . فردریش برای نرم ترین سنگ عدد 1 و برای سخت ترین سنگ عدد 10 را در نظر گرفت
گرچه فردریش اولین کسی بود که مقیاس سختی سنگ ها را گشترش داد ولی به هیچ وجه اولین نفری نبود که در مورد سختی سنگ ها سخن گفته باشد. سختی سنگ ها در حدود 300 سال قبل از میلاد مسیح در نوشته های سئوفراستس اشاره شده است و بعدا در حدود 77 سال قبل از میلاد مسیح پلینی به سختی مواد سنگی اشاره کرده است.
سختی مواد به عبارتی مقاومت سنگ ها در برابر خراشیده شدن را گویند بنابراین زمانی که با یک سنگ بر روی سنگ دیگر خراش ایجاد می کنیم سختی آن را اندازه گیری کرده ایم.
قانون های کلی سختی به صورت زیر ایجاد شده اند.
- اگر سنگ الف بر روی سنگ ب خراش ایجاد کنید سختی سنگ الف بیشتر از سنگ ب است.
- اگر سنگ الف نتواند بر روی سنگ ب خراش ایجاد کنید بنابراین سنگ ب سختی بیشتری دارد.
- اگر دو نمونه دارای سختی برابری باشند خراش دادن انها با یکدیگر بی نتیجه خواهد بود و فقط ممکن است خراش های کوچک و ریز ایجاد شود
- اگر نمونه الف بتواند نمونه ب را خراش دهد ولی نتواند نمونه ج را خراش دهد آنگاه سختی نمونه الف بین سختی نمونه ب و ج قرار میگیرد.
سختی سنگ های مختلف چقدر است و چه کابرد هایی دارد؟
اغلب زمین شناسان از مقیاس موس برای شناسایی نعادن استفاده می کنند. در این زمینه آنها آزمایش خراش را بر روی یک ماده معدنی با استفاده از چاقوی ساخته شده از فولاد ضد زنگ انجام می دهند که دارای سختی بین 5 تا 6.5 است و نتیجه می گیرند که این ماده سخت تر و یا نرم تر از فولاد ضد زنگ است. همچنین شما می توانید با توجه به وفور کوارتز در همه جا از ان برای تعیین سختی سنگ ها و مواد معدنی دیگر استفاده کنید.
برخی از مواد معدنی دارای سختی پایداری هستند ولی دادن عدد سختی خاص به یک ماده معدنی می تواند اشتباه باشد. برخی مواد معدنی نظیر گارنت می توانند دارای ترکیبات مختلفی باشند و سختی انها بین 6.5 تا 8 متفاوت باشد. حتی بعضی از سنگ ها مثل کایانایت دارای کریستال های تیغه ای هستند و در بعضی زوایا دارای سختی 5 و در بعضی زوایا دارای سختی 7 می باشد.
به جز مقیاس موس چندین مقیاس دیگر نیز برای اندازه گیری سختی سنگ ها وجود دارد که شامل ، Rockwell، Shore و Vickers می باشد که با استفاده از نیروی وارد بر سنگ و یا اندازه عمقی سنگ برآوردی از سختی سنگ انجام می دهند. با این حال مقیاس موس به علت سادگی دارای بیشترین کاربرد است نکته مهمی که باید همواره مورد توجه قرار داد این است که این مقیاس ها به شما می گویند که مواد معدنی تا چه اندازه سخت است و اطلاعاتی در مورد دوام سنگ ارائه نمی کنند.
مقیاس موس فلزات جواهری
با توجه به مقیاس موس الماس دارای سختی 10 و به عنوان سخت ترین سنگ جواهری شناخته می شود و کهربا با دارای بودن سختی 2 نرم ترین سنگ می باشد. در قسمت زیر به معرفی سختی سنگ های معروف می پردازیم:
الماس=10
یاقوت کبود =9
یاقوت سرخ = 9
توپاز و اسپینل = 8
زمرد و آکومارین = 7.5 تا 8
آمتیست، کوارتز دودی ، تورمالین و سیترین = 7
تانزانیت ،تسووریت و پریدیت 6.5 تا 7
سنگ ماه ، سنگ جید (یشم) = 6 تا 6.5
اپال =5.5 تا 6.5
فیروزه = 5 تا 6
مروارید = 2.5 تا 4.5
آمبر = 2
برای مشاهده سختی سنگ های دیگر می توانید لیست کامل سختی سنگ ها را دانلود نمایید.
فلزات جواهرات نیز می توانند در مقیاس موس دسته بندی شوند گرچه فلزات به مراتب با دوام تر از سنگ های قیمتی هستند برای نمونه چند فلز پرکاربرد در دنیای زیورآلات را در قسمت زیر همراه با مقدار سختی آورده ایم که شامل :
پالادیوم = 4.5
پلاتنیوم = 3.5
نقره و طلا = 2.5 تا 3
موارد گفته شده راهنمایی های کلی بود تا با آشنایی با سختی فلزات مختلف و کاربرد آنها به صورت اصولی از زیورآلات خود نگهداری نمایید. همچنین آگاهی از درجه سختی سنگ ها می تواند شما را در شناخت سنگ اصل از تقلبی یاری رساند. به طور کلی قبل از خرید زیورآلات آگاهی از مقیاس موس میتواند کمک شایانی به انتخاب هر چه بهتر شما عزیزان داشته باشد.